De nieuwe asielwetten zijn onmenselijk, onrechtvaardig en onuitvoerbaar. In de eerste plaats vanwege de strafbaarstelling van mensen zonder verblijfspapieren en hun hulpverleners, zoals kerken, advocaten, vrijwilligers of simpelweg de buurman die even een kopje soep brengt.
De nieuwe asielwetten bevatten ook allerlei andere maatregelen die de rechten van vluchtelingen beperken en hen buiten de maatschappij plaatsen. Dat geldt ook voor hun families: voor vaders, moeders, kinderen, broertjes en zusjes. Voor hen wordt het haast onmogelijk om samen te zijn, door strenge voorwaarden zoals een wachttijd van twee jaar, een huis en inkomen.
Terwijl de maatregelen een slopend effect hebben op vluchtelingen, doen ze niet wat ze beogen: het aantal asielaanvragen beperken, de druk op de opvang en de woningmarkt verlagen, en gemeenten, rechters en uitvoeringsorganisaties ontlasten. Integendeel. De druk op de IND, de rechtspraak, het COA en gemeenten zal door deze maatregelen alleen maar toenemen, met nog meer wachtende vluchtelingen in Nederland tot gevolg.
Tal van instanties, experts en adviesorganen van de overheid hebben kanttekeningen en vraagtekens geplaatst bij de menswaardigheid, noodzaak en effectiviteit van de maatregelen, en het belang daarvan voor de Nederlandse samenleving. Wat zeggen al deze gezaghebbende bronnen over de maatregelen?
In deze Q&A leggen wij dat aan de hand van vier vragen uit.
1. Zijn de nieuwe asielwetten noodzakelijk?
Nee. Het aantal mensen dat asiel aanvraagt in Nederland is al relatief laag, ook Europees gezien, en daalt al enige tijd.
- In de afgelopen tien jaar betrof asielmigratie maar 11% van de totale migratie naar Nederland.
- Het aantal eerste asielaanvragen in 2024 was bijna 20% lager dan in 2023. 1 Deze trend zet door in 2025.
- Sinds 2010 komt minder dan 4% van alle asielzoekers in Europa naar Nederland. Dat is Europees gezien precies het gemiddelde, namelijk 1 asielzoeker per 1.000 inwoners. 2
- Jaarlijks gaat 6 à 10% van alle beschikbaar komende sociale huurwoningen naar statushouders. 3
2. Zijn de nieuwe asielwetten effectief?
Nee. Verschillende onderzoeken wijzen uit dat de maatregelen tot meer procedures, langere wachtrijen, meer beroepen bij de rechter en dus tot meer werkdruk zullen leiden. Daarnaast hebben de maatregelen geen aantoonbaar effect op het aantal mensen dat in Nederland asiel aanvraagt. 4
- In juni 2026 wordt het EU Asiel- en Migratie Pact ingevoerd. Hierdoor gaat het asielsysteem grotendeels op de schop. De regelgeving, de werkwijzen en de systemen van de IND moeten hiervoor ingrijpend worden gewijzigd. De maatregelen zullen dus na een paar maanden opnieuw gewijzigd moeten worden, terwijl de migratieketen, met name de IND, het COA en de rechtspraak, daardoor zwaar wordt belast. 5
- Met het EU migratiepact zal de instroom van asielzoekers waarschijnlijk drastisch omlaag gaan, omdat zij dan alleen nog aan de Europese buitengrenzen asiel mogen aanvragen. De asielnoodmaatregelen daarentegen hebben geen aantoonbaar effect op de instroom, maar raken enkel asielzoekers die hier al zijn.
- Het kabinet wil het tweestatusstelsel herinvoeren, terwijl dat in 2000 juist is afgeschaft omdat het contraproductief was. 6 Het tweestatusstelsel beperkt gezinshereniging voor een grote groep vluchtelingen, en leidt ertoe dat mensen gaan doorprocederen, en dus tot extra belasting voor IND en rechters. 7 Daarnaast leidt het beperken van het recht op nareis voor families van vluchtelingen tot uitsluiting van allerlei vormen van samenleven , en vooral van die mensen die al in een zwakke positie verkeren. 8 Bovendien zorgt directe invoering van het tweestatusstelsel voor rechtsonzekerheid en -ongelijkheid over lopende aanvragen en procedures. 9 In tegenstelling tot wat de regering stelt, verplicht het Pact niet tot invoering van het tweestatusstelsel of afschaffing van de asielvergunning voor onbepaalde tijd. 10
- In het huidige systeem, krijgt de asielzoeker de kans om te reageren op het voornemen van de IND een asielaanvraag af te wijzen. Deze voornemenprocedure wordt afgeschaft. Dit leidt tot slechtere beslissingen van de IND, en daardoor tot meer procedures bij de rechter, asielzoekers die langer aan het wachten zijn, en daarmee nog meer belasting van het COA en de opvang. 11
- Het verkorten van de geldigheidsduur van de asielvergunning betekent dat de IND elke drie jaar al die asielvergunningen opnieuw moet beoordelen. Dat levert een extreme en haast onuitvoerbare extra werkbelasting op voor de IND. 12
- Het afschaffen van de vergunning voor onbepaalde tijd voor vluchtelingen die recht hebben op bescherming en verblijf, betekent dat zij geen stabiel leven kunnen opbouwen in Nederland en altijd in onzekerheid leven; dat is een vorm van structurele en oneindige uitsluiting die tweederangsburgers creëert. 13 Dit is ook niet bevorderlijk voor hun actieve participatie in de Nederlandse samenleving.
3. Zijn de nieuwe asielwetten menswaardig?
Nee. Mensen die gevlucht zijn moeten nog langer wachten op besluiten en hun recht op langdurig verblijf wordt afgeschaft. Daarnaast maken ze straks minder kans op een eerlijke uitkomst van hun asielprocedure. En al deze regels gaan direct gelden, ook voor vluchtelingen die al jaren wachten op een beslissing.
- De maatregelen zorgen voor langere procedures en dus voor langere wachttijden voor mensen op de vlucht en hun families. Al die tijd staat hun leven stil, en kunnen vluchtelingen niet volwaardig integreren en meedoen in de Nederlandse maatschappij. Het langer wachten leidt ook tot grotere onzekerheid en extra risico’s voor achterblijvende familieleden. Hierdoor krijgen vluchtelingen meer psychische problemen en zijn zij veel minder arbeidsproductief. 14
- De maatregelen zijn schadelijk voor de ontwikkeling van jonge kinderen die een status hebben gekregen. Ze moeten verplicht twee jaar wachten voordat hun vader, moeder, en broertjes en zusjes mogen komen.15
- Voor andere gezinsleden wordt het recht op gezinsleven helemaal afgeschaft. Zo zijn ongehuwde partners en niet-wettelijk gehuwde echtgenoten niet meer welkom. Hierdoor kunnen vluchtelingen die vanwege hun familie of geaardheid niet voor de wet mogen trouwen, zich niet meer herenigen met hun partners. Dat geldt ook voor vluchtelingen die alleen religieus getrouwd zijn; ook zij hebben geen recht meer op gezinshereniging. 16
- De mogelijkheden van vluchtelingen om tegen hun uitzetting op te komen, worden ingeperkt. De voornemenprocedure bij de IND wordt afgeschaft en mensen die asiel aanvragen kunnen direct worden afgewezen als zij een afspraak bij de IND missen. Voor afgewezen vluchtelingen met nieuwe motieven of bewijsdocumenten, geldt sneller: jammer, had je maar eerder moeten zijn. Een one-strike-and-you’re-out-beleid. 17
- De maatregelen worden ingevoerd zonder overgangsrecht. Dit betekent dat vluchtelingen die al jaren wachten op een asielbeslissing, óf een beslissing over familieleven óf een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd, in één klap opeens geen recht meer daarop hebben. 18 De invoering van het tweestatusstelsel zonder overgangsrecht ontneemt statushouders met subsidiaire bescherming een effectief rechtsmiddel tegen de weigering van de vluchtelingenstatus en het daaraan verbonden recht op gezinshereniging. Gebrek aan overgangsrecht leidt tot schending van verschillende Unierechtelijke bepalingen 19 en het vertrouwensbeginsel en gelijkheidsbeginsel. 20
4. Zijn de nieuwe asielwetten goed voor de samenleving?
Nee. De maatregelen leiden tot uitsluiting, polarisatie en maatschappelijke onrust, en kosten de samenleving ontzettend veel geld.
- Er zullen meer vluchtelingen onterecht afgewezen worden. Zij belanden mogelijk op straat en worden direct strafbaar, met alle maatschappelijke gevolgen van dien.
- De voorstellen beperken integratie en belemmeren de participatie van statushouders en hun gezinsleden. 21 Maatregelen verhogen het risico op illegale en slechte huisvesting, dakloosheid en uitbuiting van statushouders, met veel sociale onrust voor de buurt en gemeenten tot gevolg.22
- De voorstellen bemoeilijken het vinden van onderdak en werk door asielzoekers en statushouders. 23 Het arbeidspotentieel van asielzoekers wordt niet benut, en dat is niet alleen frustrerend voor deze mensen maar ook kostbaar voor de Nederlandse samenleving.
- Gemeentelijke organisaties zoals sociale wijkteams, woningcorporaties, toezicht & handhaving, zorgverleners, politie en BOA’s zullen hun werklast zwaarder zien worden, zowel door het ontstaan van dakloosheid, overlast en spanningen in buurten, als het verslechteren van de psychische en socio-economische toestanden van de mensen zelf. 24
- Het langer houden van statushouders in de opvang kost bijna 300 miljoen per jaar. Terwijl het afschaffen van de Spreidingswet de Nederlandse samenleving ± 1 miljard per jaar extra zal kosten. 25
Alleen al de kosten voor de rechtspraak worden geraamd op structureel zo’n 6 miljoen extra per jaar. 26
Meer weten waarom strafbaarstelling zo kwalijk is? Lees dan hier de brief die naar de Eerste Kamer ging.
- 1 CBS, ‘Asielverzoeken derde kwartaal bijna een kwart lager dan vorig jaar’ 29 oktober 2024; Staat van Migratie 2025.
- 2 Europees Asiel Agentschap, Latest Asylum Trends – Mid-Year Review, 16 september 2024. Zie ook: H. Paul, Bouwstenen voor het asielbeleid en asielstelsel, Ministerie van Binnenlandse Zaken/ ABDTOPconsult, 8 februari 2024, p. 16 e.v..
- 3 Adviesraad Migratie, Advies verbod op voorrang huisvesting vergunninghouders, maart 2025, https://www.adviesraadmigratie.nl/publicaties/adviezen/2025/03/17/advies-over-wetsvoorstel-verbod-op-voorrang-huisvesten-vergunninghouders, p. 3-4.
- 4 Commissie Meijers reactie op wetsvoorstellen Asielnoodmaatregelenwet en Tweestatusstelsel, 19 maart 2025, p.7. https://www.commissie-meijers.nl/wp-content/uploads/2025/03/CM-reactie-asielplannen.pdf
- 5 Commissie Meijers reactie op wetsvoorstellen Asielnoodmaatregelenwet en Tweestatusstelsel, 19 maart 2025, p.6. https://www.commissie-meijers.nl/wp-content/uploads/2025/03/CM-reactie-asielplannen.pdf
- 6 Veblijfblog Thomas Spijkerboer, de (her)invoering van het tweestatusstelsel, 28 jui 2024, https://verblijfblog.nl/de-herinvoering-van-een-tweestatusstelsel/
- 7 Advies Raad van State 5 februari 2025, W03.24.00362/II, Wet invoering tweestatusstelsel, via: https://www.raadvanstate.nl/adviezen/@147824/w03-24-00362-ii/ ; Raad voor de Rechtspraak 20 januari 2025, Advies wetsvoorstel Introductie van een tweestatusstelsel en het aanscherpen van de vereisten bij nareis, via: https://www.rechtspraak.nl/SiteCollectionDocuments/2025-02-wetsvoorstel-introductie-van-een-tweestatusstelsel-en-het-aanscherpen-van-de-vereisten-bij-nareis.pdf
- 8 Commissie Meijers reactie op wetsvoorstellen Asielnoodmaatregelenwet en Tweestatusstelsel, 19 maart 2025, p.7-11. https://www.commissie-meijers.nl/wp-content/uploads/2025/03/CM-reactie-asielplannen.pdf
- 9 Commissie Meijers commerntaar op de gewijzigde asielvoorstellen 3607 en 36704, 29 auguastus 2025, p.2 . https://www.commissie-meijers.nl/nl/comment/commissie-meijers-commentaar-op-de-gewijzigde-asielwetsvoorstellen-36703-en-36704/
- 10 Commissie Meijers commerntaar op de gewijzigde asielvoorstellen 3607 en 36704, 29 auguastus 2025, p.2 . https://www.commissie-meijers.nl/nl/comment/commissie-meijers-commentaar-op-de-gewijzigde-asielwetsvoorstellen-36703-en-36704/
- 11 Commissie Meijers reactie op wetsvoorstellen Asielnoodmaatregelenwet en Tweestatusstelsel, 19 maart 2025, p.18-19. https://www.commissie-meijers.nl/wp-content/uploads/2025/03/CM-reactie-asielplannen.pdf
- 12 Commissie Meijers reactie op wetsvoorstellen Asielnoodmaatregelenwet en Tweestatusstelsel, 19 maart 2025, p.12-13. https://www.commissie-meijers.nl/wp-content/uploads/2025/03/CM-reactie-asielplannen.pdf
- 13 Commissie Meijers reactie op wetsvoorstellen Asielnoodmaatregelenwet en Tweestatusstelsel, 19 maart 2025, p.16. https://www.commissie-meijers.nl/wp-content/uploads/2025/03/CM-reactie-asielplannen.pdf
- 14 VNG, Notitie uitvoeringsscan wetsvoorstel nieuwe regels inzake huisvesting vergunningshouders, 17 maart 2025, p. 9. https://vng.nl/sites/default/files/2025-05/notitie_uitvoeringsscan_voorrang_verbod_huisvesting_statushouders.pdf & Commissie Meijers reactie op wetsvoorstellen Asielnoodmaatregelenwet en Tweestatusstelsel, 19 maart 2025, p.9. https://www.commissie-meijers.nl/wp-content/uploads/2025/03/CM-reactie-asielplannen.pdf
- 15 Nidos, Advies over de wetsvoorstellen Adviesnoodmaartregelenwet en Tweestatusstelsel, 7 februari 2025, p. 5. https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/detail/detail?id=2025D09805&did=2025D09805
- 16 Raad voor de Rechtspraak 20 januari 2025, Advies wetsvoorstel Introductie van een tweestatusstelsel en het aanscherpen van de vereisten bij nareis, via: https://www.rechtspraak.nl/SiteCollectionDocuments/2025-02-wetsvoorstel-introductie-van-een-tweestatusstelsel-en-het-aanscherpen-van-de-vereisten-bij-nareis.pdf
- 17 NOvA, `wetgevingsadvies: Advies asielnoodmaatregelenwet, 19 februari 2025, p. 17-18. https://www.advocatenorde.nl/juridische-databank/details/wetgevingsadviezen/2000 & Commissie Meijers reactie op wetsvoorstellen Asielnoodmaatregelenwet en Tweestatusstelsel, 19 maart 2025, p.21-24 . https://www.commissie-meijers.nl/wp-content/uploads/2025/03/CM-reactie-asielplannen.pdf
- 18 Commissie Meijers reactie op wetsvoorstellen Asielnoodmaatregelenwet en Tweestatusstelsel, 19 maart 2025, p.27 . https://www.commissie-meijers.nl/wp-content/uploads/2025/03/CM-reactie-asielplannen.pdf
- 19 Art. 46(2) Kwalificatierichtlijn, Art. 67(2) Kwalificatieverordening en Art. 47 EU-Handvest.
- 20 Commissie Meijers commerntaar op de gewijzigde asielvoorstellen 3607 en 36704, 29 auguastus 2025, p.1 . https://www.commissie-meijers.nl/nl/comment/commissie-meijers-commentaar-op-de-gewijzigde-asielwetsvoorstellen-36703-en-36704/
- 21 VNG, Notitie uitvoeringsscan wetsvoorstel nieuwe regels inzake huisvesting vergunningshouders, 17 maart 2025, p. 1-2. https://vng.nl/sites/default/files/2025-05/notitie_uitvoeringsscan_voorrang_verbod_huisvesting_statushouders.pdf & Commissie Meijers reactie op wetsvoorstellen Asielnoodmaatregelenwet en Tweestatusstelsel, 19 maart 2025, p.4&16. . https://www.commissie-meijers.nl/wp-content/uploads/2025/03/CM-reactie-asielplannen.pdf
- 22 VNG, Notitie uitvoeringsscan wetsvoorstel nieuwe regels inzake huisvesting vergunningshouders, 17 maart 2025, p. 10. https://vng.nl/sites/default/files/2025-05/notitie_uitvoeringsscan_voorrang_verbod_huisvesting_statushouders.pdf & Harry Paul, Rapport Bouwestenen voor het asielbeleid en het asielstelsel, 8 februari 2024, https://www.algemenebestuursdienst.nl/documenten/publicatie/2024/02/08/bouwstenen-voor-het-asielbeleid-en-het-asielstelsel.
- 23 Commissie Meijers reactie op wetsvoorstellen Asielnoodmaatregelenwet en Tweestatusstelsel, 19 maart 2025, p.16. https://www.commissie-meijers.nl/wp-content/uploads/2025/03/CM-reactie-asielplannen.pdf
- 24 https://www.politie.nl/nieuws/2025/juli/4/00-reactie-politie-op-instemming-tweede-kamer-met-anmw.html
- 25 Adviesraad Migratie, Advies over wijziging van de vreemdelingenwet in verband met de introductie van een tweestatusstelsel en het aanscherpen van de vereisten bij nareis, Februari 2025, p. 11 https://www.adviesraadmigratie.nl/publicaties/adviezen/2025/02/13/advies-over-tweestatusstelsel
- 26 Advies Raad van State 5 februari 2025, W03.24.00362/II, Wet invoering tweestatusstelsel, p. 12. https://www.raadvanstate.nl/adviezen/@147824/w03-24-00362-ii/